Is roken een eigen keuze?
Veel mensen zien roken als een eigen keuze. Maar klopt dat wel? Het lijkt een simpele vraag, maar er spelen meer factoren mee dan je misschien denkt.
21 oktober 2024
De meeste rokers beginnen als tiener. Het eerste hijsje voelt dan nog als een eigen, vrije keuze. Iemand probeert het vanuit nieuwsgierigheid, behoefte om zich af te zetten, de smaak van een e-sigaret/vape of vanuit verveling. Ook de omgeving speelt al een grote invloed: als jongeren het zien bij ouders, leeftijdsgenoten, influencers of artiesten, vergroot dit de kans dat ze zelf gaan roken. Vooral als iemand opgroeit in een omgeving waar veel gerookt wordt. Of als iemand vatbaar is voor groepsdruk. Zien roken, doet roken.
Extreem verslavend
Nietsvermoedend beginnen jongeren aan een middel dat net zo verslavend is als heroïne, crack en cocaïne. Nicotine staat namelijk in de top 3 van meest verslavende middelen. Het bereikt binnen enkele seconden je hersenen en dat geeft een tijdelijk ontspannen gevoel. Deze beloning maakt nicotine extreem verslavend. Twee op de drie mensen die één sigaret probeert, wordt een dagelijkse roker.
Marketing gericht op kinderen
Een jong, nog niet volgroeid brein raakt sneller verslaafd aan nicotine. Hoe jonger je begint met roken (waaronder vapen), hoe moeilijker het is om later te stoppen. Dat is de reden dat de tabaksindustrie zijn marketing vooral richt op kinderen: met felgekleurde vapes en toffe filmpjes van influencers worden jongeren verleid om te beginnen met roken. Op een leeftijd waarop dat eigenlijk nog niet is toegestaan, en tieners de gevolgen nog niet kunnen inschatten.
Alles uit de kast
Om (e-)sigaretten nóg verslavender te maken, voegt de industrie bovendien extra stofjes toe. Hierdoor wordt de smaak milder, hoest je minder en neemt je bloed nog sneller nicotine op. De tabaksindustrie haalt dus alles uit de kast om iemand zo snel mogelijk nicotineverslaafd te maken.
Samenleving
Ook onze samenleving speelt een rol. Het zien van rookbeelden (onder andere via social media), de verkrijgbaarheid van nicotineproducten en zelfs de prijs van sigaretten en vapes beïnvloeden iemands beslissing om te blijven roken of om te stoppen. Hoewel er steeds meer maatregelen zijn om roken te ontmoedigen (denk aan het verkoopverbod in de supermarkt, accijnsverhogingen en steeds meer rookvrije plekken), blijft roken voor veel mensen een betaalbare en toegankelijke gewoonte.
Dit maakt stoppen moeilijker, terwijl uit onderzoek blijkt dat de meerderheid van de rokers wil stoppen.
Dan stop je toch gewoon?
Stoppen met een nicotineverslaving blijkt voor veel mensen een uitdagend proces van vallen en opstaan. Gemiddeld zijn 6 pogingen nodig om voorgoed te stoppen met roken. Dat is helemaal niet zo vreemd. Want stoppen betekent: afkicken van nicotine. De lichamelijke ontwenningsverschijnselen kunnen heftig zijn: stress, slechte concentratie, hoofdpijn, slaapproblemen, trillen, zweten, misselijkheid. Een stopper voelt daardoor al snel de drang om toch weer te roken, wat volhouden lastiger maakt.
Roken is daarnaast een gewoonte. Het heeft voor mensen diverse functies, zoals een pauzemomentje, omgaan met emoties of gezelligheid. Zelfs als mensen al langere tijd gestopt zijn, kunnen ze in bepaalde situaties nog steeds in de verleiding komen om te roken. Bijvoorbeeld op een feestje, of bij stress.
Het is daarom niet heel gek dat blijkt dat maar liefst 90% van de stoppers binnen een jaar terugvalt in hun verslaving. Stoppen met roken is makkelijker gezegd dan gedaan.
Wat is het probleem?
De helft van alle tabaksgebruikers overlijdt vroegtijdig aan de gevolgen. Dat zijn ruim 19.000 Nederlanders per jaar! Vaak worden mensen eerst ernstig en langdurig ziek: Nederland telt ruim 672.000 chronisch zieke mensen door roken. En 16% van alle kankerdiagnoses is het gevolg van roken.
Van vapen zijn de langetermijneffecten nog niet onderzocht en dus nog onbekend. Maar wat we al wél weten, baart zorgen. Nicotinegebruik zorgt bij jongeren voor onherstelbare hersenschade en psychische klachten. Bij vapen komen giftige metalen vrij en het leidt tot DNA-schade, wat kanker kan veroorzaken. Vapende jongeren blijken bovendien drie keer zo snel tabakssigaretten te gaan roken.
Eigen keuze?
Dus wat denk jij: is roken iemands eigen keuze? Of is een roker eigenlijk vooral een slaaf van de sigaret of vape, gemaakt door een industrie die mensen probeert zo jong mogelijk verslaafd te maken? Iemand die vastzit in een verslaving, is alles behalve vrij.
Daarom vinden wij dat alle rokers die willen stoppen (de meerderheid dus), goede hulp, steun en professionele begeleiding* verdienen. Dat is ook waarom wij vinden dat kinderen recht hebben op bescherming tegen de verleidingen van de tabaksindustrie.
Dat kunnen we het beste doen door nicotineproducten onaantrekkelijk, moeilijk verkrijgbaar en duur te maken. Want niet beginnen met nicotine, is veel beter dan (met veel moeite) moeten stoppen.
*Wil jij stoppen met roken? Dat hoef je niet alleen te doen. Onder professionele begeleiding en met hulpmiddelen (zoals nicotinepleisters of medicijnen) is de slagingskans veel groter. Bespreek met je huisarts welke (gratis) stoppen-met-roken-hulp er beschikbaar is en het beste bij jou past. Of ga naar www.ikstopnu.nl voor meer informatie.