Tijd om de banden tussen overheid en tabaksindustrie definitief door te knippen
De Rookvrije Generatie (Hartstichting, KWF en Longfonds) roept het kabinet en de Tweede Kamer op om de sluiproutes van de tabaksindustrie af te snijden. Uit het dinsdag gepubliceerde Tobacco Industry Interference Index 2025 blijkt dat Nederland nog altijd onder invloed staat van de tabakslobby.
De tabaksindustrie kan op twee fronten invloed uitoefenen op beleid dat juist bedoeld is om Nederlanders te beschermen tegen tabak. Uit het rapport blijkt dat de Nederlandse overheid nog steeds samenwerkt met de tabaksindustrie via de Douane en dat Kamerleden geen transparantie hoeven te geven over contacten met tabakslobbyisten.
Douane-overleg houdt invloed tabaksindustrie in stand
Sinds 2011 heeft de Nederlandse Douane een Memorandum of Understanding (MoU) met de tabaksindustrie om illegale handel te bestrijden. Deze afspraak, die voor onbepaalde tijd geldt, leidt tot structureel overleg tussen de industrie en de douane, die onderdeel is van het ministerie van Financiën – dat ook het accijnsbeleid bepaalt.
Volgens het rapport wordt tijdens deze bijeenkomsten niet alleen gesproken over smokkelbestrijding, maar ook over belastingmaatregelen en marktvraagstukken. Daarmee heeft de tabaksindustrie een ingang tot beleidsmakers.
“Het is onacceptabel dat de tabaksindustrie aan tafel zit bij een onderdeel van het ministerie dat verantwoordelijk is voor tabaksaccijnzen,” zegt Hans Snijder, voorzitter van de Rookvrije Generatie. “Zolang deze samenwerking blijft bestaan, blijft het risico op beïnvloeding van volksgezondheidsbeleid reëel.”
Parlementaire transparantie ontbreekt volledig
Daarnaast stelt het rapport dat Kamerleden vinden dat ze geen transparantie hoeven te geven over contacten met tabakslobbyisten. In 2024 bleek een lobbyist zelfs tijdens een debat over het burgerinitiatief Nicotinee – over een generatiegebonden verkoopverbod – via WhatsApp contact te hebben – met PVV-Kamerlid Patrick Crijns.
Snijder: “De tabaksindustrie mag nooit de kans krijgen om via de achterdeur invloed uit te oefenen op wetgeving die bedoeld is om kinderen en jongeren te beschermen.”
De Rookvrije Generatie roept de Tweede Kamer op om transparantieregels uit te breiden naar Kamerleden, zodat elk contact met de tabaksindustrie verplicht openbaar wordt gemaakt.
Kies voor bescherming van de volksgezondheid
De Tobacco Industry Interference Index kent Nederland dit jaar 34 punten toe, twee punten slechter dan in 2023. Een hogere score betekent meer beïnvloeding door de industrie. De verslechtering komt onder andere door het aantreden van een voormalig VWS-woordvoerder als lobbydirecteur bij Philip Morris International en het contact tussen de tabakslobby en Kamerlid Crijns, zo stelt het rapport.
Hoewel Nederland volgens het rapport geldt als koploper in tabaksontmoediging, (hogere accijnzen, het verbod op tabaksverkoop in supermarkten en het smaakverbod voor e-sigaretten), blijft Nederland kwetsbaar voor invloeden van de tabaksindustrie zolang er geen harde scheiding bestaat tussen volksgezondheid en tabaksbelang.
“De tijd van vrijblijvendheid is voorbij,” aldus Snijder. “Zolang de overheid samenwerkt met de tabaksindustrie of Kamerleden vrijelijk met lobbyisten kunnen appen, staat de kwaliteit van het rookvrij-beleid onder druk. De overheid moet kiezen: óf bescherming van de volksgezondheid, óf samenwerking met een dodelijke industrie – maar niet allebei.”
Tobacco Industry Interference Index 2025 werd opgesteld door het Trimbos-instituut en is gefinancierd door Gezondheidsfondsen voor Rookvrij. Het rapport is onderdeel van de Global Tobacco Industry Interference Index. Hier doen 100 landen aan mee. Wereldwijd staat Nederland op de 4e plek.
