Gemeente Arnhem neemt rookvrije openbare ruimtes op in Omgevingsvisie

De gemeenteraad in Arnhem was bezig met het voorontwerp van de Omgevingsvisie. Dit is onderdeel van de Omgevingswet¹, die per 1 juli 2022 ingaat. Susan: “Al jaren zetten wij als gemeente stappen richting een Rookvrije Generatie. Wij vinden dat alle kinderen – maar eigenlijk ook alle volwassenen – in een rookvrije omgeving moeten kunnen leven en opgroeien. Simpel gezegd is onze visie op het gebied van roken dat de leefomgeving in de gemeente Arnhem volledig rookvrij is. Door de zin ‘Een gezonde leefomgeving is een rookvrije leefomgeving’ toe te voegen aan de Omgevingsvisie, kun je deze visie werkelijkheid maken. Zeker omdat in de motie is opgenomen dat het rookvrij maken van de openbare ruimte onderdeel wordt van de Omgevingsvisie en de daaruit voortkomende plannen en programma’s.”

Stap 1: Zorg voor een duidelijke visie en sluit aan bij bestaande plannen
De gemeenteraad zet zich altijd al in om een Rookvrije Generatie te realiseren heeft hier concrete plannen voor. Zo is er meteen aan het begin van de raadsperiode een motie ingediend en aangenomen om alle speelplekken en sportlocaties rookvrij te maken. Ook nam men het amendement aan dat de gemeente het goede rookvrije voorbeeld moet geven en werkte men aan het beleidsplan ‘Gezond en fit’. Helaas bleef het probleem bestaan dat er rondom rookvrije locaties nog veel wordt gerookt, waardoor bijvoorbeeld scholieren of ziekenhuisbezoekers alsnog door een rookwalm moeten lopen. Dit is precies wat de gemeente wil voorkomen. De Omgevingswet was een mooie kans om wettelijk vast te leggen dat ook die openbare plekken rookvrij worden. Dit geeft een stukje juridische houvast om ook de handhaving te borgen.

Stap 2: Dien een motie in
D66 Arnhem kreeg de mogelijkheid van de wethouder om moties in te dienen voor de Omgevingsvisie. En die kans werd natuurlijk aangegrepen. Ze voegden de zin ‘Een gezonde leefomgeving is een rookvrije leefomgeving’ toe aan de Omgevingsvisie. Ook al is dit slechts één zin, deze kan wel veel impact maken.

Stap 3: Neem andere partijen mee in je visie
Patrick en Susan lobbyden bij andere politieke partijen om voor de motie te stemmen. Sommige partijen vonden het in eerste instantie te ver gaan of niet realistisch. Door uit te leggen dat het niet direct betekent dat roken overal buiten wordt verboden, maar dat er wel degelijk veel plekken zijn waar het echt van belang is dat deze rookvrij zijn, zoals rondom scholen en ziekenhuizen, konden steeds meer partijen zich vinden in de motie. Ook maakten ze duidelijk dat het doel niet is om rokers ‘te pesten’ – roken kan ook in de toekomst nog steeds op bepaalde plekken -, maar juist om het beschermen van kinderen en om mensen bewust te maken waar te roken.

Stap 4: Zorg voor uitvoering
De motie is aangenomen, maar dit betekent niet dat Arnhem nu van de ene op de andere dag rookvrij is: de Omgevingswet treedt pas vanaf 1 juli 2022 in werking. Toch kan de gemeenteraad nu al aan de slag door het gesprek aan te gaan met horecaondernemers, winkelcentra en scholen. Niet door in discussie te gaan of een plek wel of niet rookvrij wordt, maar door samen plannen te maken over hoe de betreffende plek rookvrij wordt. Patrick en Susan vinden het belangrijk om de komende periode scherp te blijven op de uitvoering. Dit geldt voor de huidige gemeenteraad, maar ook voor de raad die na de verkiezingen in maart 2022 hierop door gaat. Gelukkig werken er meerdere partijen in Arnhem actief toe naar een Rookvrije Generatie. En doordat het uitgangspunt is dat een gezonde leefomgeving een rookvrije leefomgeving is, kun je er bijna niet meer omheen.

Tip 1: Houd je doel voor ogen
Susan benadrukt dat het belangrijk is om je doel voor ogen te houden, zodat je steeds weer beseft waar je het voor doet: “Het is een lang proces om een rookvrije omgeving te creëren en dat gaat stapje voor stapje. Niemand wil ziek worden of het milieu vervuilen. Iedereen wil dat kinderen gezond kunnen opgroeien en dat ze niet beginnen met roken. Het is daarom belangrijk om consequent de juiste focus te hebben: niet op het verbod, maar op het doel.”

Tip 2: Zorg ervoor dat je van alle informatie voorzien bent
Wanneer je een motie indient is het belangrijk om van tevoren alles goed uit te zoeken en argumenten klaar te hebben liggen. Zo kregen ze in Arnhem soms te horen dat iets juridisch niet mogelijk was. Susan: “Wij hadden dan de informatie om aan te tonen dat het wél kan. Neem contact op met de VNG of GGD, bespreek je plannen eventueel voor met de ambtenaren en raadpleeg ‘Wat jij met je gemeente kunt doen voor een Rookvrije Generatie’.”

Tip 3: Haal meerdere argumenten aan voor het belang van de motie
Voor D66 Arnhem is het gezondheidsaspect het belangrijkste argument geweest om de motie in te dienen, maar het kan nuttig zijn om ook andere argumenten aan te halen om partijen over de streep te trekken. Susan: “Kijk breed naar de problematiek rondom roken. De argumenten voor gezondheid kun je versterken met argumenten vanuit milieu en de ontwikkeling van jongeren. Dit benadrukt dat het een probleem is van iedereen. Vaak zegt men dat iedereen eigen keuzes moet kunnen maken, maar van de gevolgen van roken heeft iedereen last.”

Tip 4: Grijp ieder ‘nieuwshaakje’ aan
Patrick zegt dat het belangrijk is om alle haakjes aan te grijpen. “De Omgevingsvisie is natuurlijk de ideale manier om de visie op het gebied van rookvrij concreet te maken. Maar kijk ook wat er speelt in het nieuws of in wetgeving, zodat je daarop in kunt spelen. Sinds 1 januari 2022 mogen er bijvoorbeeld geen inpandige rookruimtes meer zijn: weer een mooi haakje om het gesprek over rookvrij aan te gaan en verdere stappen te zetten.”

Tip 5: Ga op zoek naar goede voorbeelden
Patrick adviseert ook om andere gemeenten te benaderen die al een stap verder zijn: “Stel hen zoveel mogelijk vragen. Hoe doen jullie het? Waar liepen jullie tegenaan? Welke argumenten gaven anderen? Hoe reageerden jullie daarop? Goede voorbeelden kunnen ontzettend helpen.”

Tip 6: Laat je niet uit het veld slaan
Ten slotte adviseert Susan om je niet uit het veld te laten slaan: “Als de motie niet in één keer wordt aangenomen, blijf het dan proberen. In de toekomst zijn er altijd weer nieuwe mogelijkheden en haakjes om er opnieuw voor te gaan. Voor meer informatie en tips kunnen gemeenten altijd contact met ons opnemen. We willen iedereen wijzen op de mogelijkheden binnen de Omgevingswet en helpen met alle liefde mee om volgende stappen te zetten.”

Voor meer informatie over de aanpak van gemeente Arnhem en de Omgevingsvisie kun je contact opnemen met:

• Susan van Ommen – Gemeenteraadslid D66 Arnhem (woordvoerder Omgevingsvisie): vanommen@d66arnhem.nl
• Patrick van Iperen – Gemeenteraadslid D66 Arnhem (woordvoerder Gezondheid): vaniperen@d66arnhem.nl
• Esmeralda Bernard – Projectleider Lokale Preventieakkoorden en Rookvrije Omgeving bij VNG: bernard@vng.nl

• Aangenomen motie – Op naar een Rookvrije Generatie!
• Raadsbrief 9 juni 2020 – Rookvrije Generatie gemeente Arnhem
• Beleidsplan ‘Gezond en fit’ gemeente Arnhe
• Aangenomen amendement Gemeente geeft goed rookvrij voorbeeld
• Aangenomen motie – Een gezonde leefomgeving is een rookvrije leefomgeving
• Juridische notitie Rookvrije Openbare Ruimtes
• Q&A Rookvrije Openbare Ruimtes

Benieuwd naar andere voorbeelden? Neem een kijkje op https://rookvrijegeneratie.nl/wat-jij-kunt-doen/gemeenten/casussen/

———————————————————————————

¹ De Omgevingswet is een samenvoeging van alle losse wetten en regels met betrekking tot de leefomgeving/ruimte. Het wordt dus simpeler (minder regels), toegankelijker (alles is overzichtelijk online te raadplegen in het DSO: digitaal stelsel omgevingswet) en er is meer ruimte voor burgers om mee te beslissen (meer ruimte voor participatie).

De Omgevingswet bestaat uit de volgende onderdelen:

1. Omgevingsvisie: hierin stel je als gemeente vast hoe je wil dat je gemeente er over X jaar uitziet (in Arnhem: 2040, maar dit verschilt per gemeente)
2. Omgevingsplan: alle bestemmingsplannen/omgevingsplannen samengevoegd in één plan
3. Omgevingsprogramma: specifiek beleid per wijk en/of thema

Ook Provincies (en zelfs het Rijk) hebben Omgevingsvisies, plannen en programma’s. Meer weten over de Omgevingswet? Bekijk dan deze video en/of deze animatie.