Verslavingsarts Robert van de Graaf zet zich in voor een Rookvrije Generatie

Robert: “Voor ik verslavingsarts werd, was ik in opleiding voor een ander specialisme. In het ziekenhuis zag ik geregeld een jongeman die op een scootmobiel naar de Spoedeisende Hulp kwam vanwege hevige benauwdheid. Hij kwam soms ook samen met zijn zoontje dat dan bij hem op schoot zat. Als deze man in het ziekenhuis behandeld was, stak hij buiten het ziekenhuis gelijk weer een sigaret op. Het werd voor mij zo duidelijk dat er meer aan de hand moest zijn dan een ‘slechte gewoonte’. Waarom lukte het die man niet om te stoppen met roken? Ook behandelde ik in het ziekenhuis mensen met handletsel. Handletsel zou een goede gelegenheid kunnen zijn om te stoppen met roken, want roken verstoort het genezingsproces. Maar velen zeiden dat ze toch met de andere hand konden roken? Ik voelde dat ik hier meer mee wilde doen. Mijn missie is om de gezondheidsvaardigheden van mensen te verbeteren door met ze in contact te gaan en de omgeving rondom mensen te veranderen.”

Het eerste initiatief van Robert van de Graaf was het rookvrij maken van de gesloten jeugdzorginstelling waar hij eind 2012 als verslavingsarts ging werken. “Het viel me op dat veel patiënten én collega’s rookten” zegt Robert. “Samen een sigaretje roken was vaak onderdeel van de behandeling. En er was een klein winkeltje in de kliniek, waar ook kinderen van tien jaar tabak konden kopen. Ze stonden onrustig voor de ingang te wachten tot het winkeltje open zou gaan. Een heel ongezonde omgeving. Ik ben gaan onderzoeken of en hoe het mogelijk zou zijn om de kliniek rookvrij te maken. Ik heb met allerlei mensen gepraat, bijvoorbeeld van rookvrije klinieken in het buitenland. Ook met mijn rokende collega’s heb ik veel gesproken. Hun werkroutine zou gaan veranderen. Mijn manager steunde me in het hele proces, dat was essentieel. De slogan van de kliniek is niet voor niets ‘met lef’. Lef was in dit traject echt nodig, zeker omdat dit destijds het eerste rookvrije initiatief in deze sector was. Inmiddels volgen meer instellingen.

Robert vervolgt: “1 januari 2014 stopte het personeel met roken in de kliniek. En 2 maanden later konden ook de jongeren niet meer in de kliniek roken. Het personeel gaf hiermee het goede voorbeeld én werd zelfs gesteund door de jongeren. Het was een heftig proces, de weerstand richtte zich voor een belangrijk deel op mij en mijn manager. Zo was mijn spreekuur een tijd vrijwel leeg, want ik was in hun ogen immers de boosdoener. Het is goed dat ik heb ervaren hoe heftig dit proces kan zijn. Het had echt veel impact op alle betrokkenen en ook op mij persoonlijk, maar het was het waard.”

Robert staat helemaal achter de Rookvrije Generatie. Hij wil zich graag inzetten om kinderen te beschermen door te voorkomen dat kinderen gaan roken. Robert: “Het is essentieel dat kinderen niet gaan roken. Een rookvrije generatie creëer je alleen door te zorgen dat rokers niet roken in aanwezigheid van kinderen. De Rookvrije Generatie is het grote kader, het hogere doel. Door te praten over de kinderen in de omgeving, kom je makkelijker in gesprek en krijg je meer mensen mee. Een sigaret speelt een grote rol in de interactie tussen mensen. Men vindt het stoer en ontspannend en denkt moeilijk contact te leggen zonder sigaret. Maar als de omgeving rookvrij is, verandert automatisch je gedrag. De omgeving heeft zoveel impact.”

Robert benadrukt dat hij het belangrijk vindt dat er goede zorg is voor mensen die moeilijk kunnen stoppen met roken en een goed preventieaanbod voor kinderen die heel gemakkelijk beginnen met roken. “Ik wil dat in Nederland niemand meer tussen wal en schip valt wat betreft goede zorg en preventie. Dat is mijn basis uitgangspunt. Als je echt mensen wilt helpen te stoppen met roken, is het van belang om niet alleen met individuele rokers te gaan praten, maar ook met hun netwerk inclusief de kinderen. Roken of tabaksverslaving is een netwerk-ziekte en vraagt een netwerk aanpak. Als een huisarts één iemand kan laten stoppen kan dat al een groot effect hebben in het netwerk van die persoon. Mensen kopiëren elkaars gedrag. Je begint niet in je eentje, je raakt niet in je eentje verslaafd en dus zou je ook niet in je eentje moeten hoeven stoppen.

Robert: “De verslavingszorg doet van oudsher niet veel met roken. Maar roken is een verslavingsziekte en daar moet een landelijk zorgaanbod voor zijn. Als iemand wil stoppen met roken en het lukt hem niet met hulp van de huisarts? Dan zou het goed zijn als lokaal kan worden doorverwezen naar gespecialiseerde stoppen-met-roken zorg in de verslavingszorg. Gelukkig hebben steeds meer verslavingsklinieken ook een aanbod op het gebied van roken. Verslavingszorg moet er voor iedereen zijn, niet alleen voor mensen in de marge van de maatschappij”.

Waar wil Robert zich het komende halfjaar op richten? Robert: “Ik probeer de stad Groningen rookvrij te krijgen. Ik wil graag dat er niemand meer rookt in het bijzijn van kinderen. Alles wat ik doe probeer ik zo goed mogelijk op te schrijven en te onderzoeken. Ik wil graag weten of de netwerkbenadering die ik toepas, een effectieve manier is om de overdracht van roken van generatie op generatie te stoppen”.

Gevraagd naar zijn dromen voor de langere termijn zegt Robert lachend: “een wereldreis op een zeilboot met mijn gezin!” Hij vervolgt: “Ik wil heel graag patiënten behandelen én hun sociale netwerk daarin ‘mee-behandelen’. Dat als ik met pensioen ga in Nederland nog maar 2% van de mensen rookt. En dat we dan met een flinke actie dit percentage naar 0% weten te brengen. Dat zou super mooi zijn.”

Heeft Robert nog tips voor andere zorgverleners die zich willen inzetten voor de Rookvrije Generatie? Robert: “Zoek contact! Er is al veel bedacht, dus je hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden. We kunnen onze krachten bundelen. Zo vormen we een steeds groter netwerk om dit probleem aan te pakken. Er worden steeds meer verbindingen gelegd en kennis wordt gedeeld. Het is echt een nieuwe manier van werken in de zorg!”