"Het gaat vooral om draagvlak"

“De belangrijkste factor om als ziekenhuis rookvrij te worden is draagvlak” vertelt Frits enthousiast. “Hiltje de Graaf, de directie en de afdelingen facilitair management en communicatie hebben hier samen hard aan gewerkt. We zijn gaan praten met de cliëntenraad, de ondernemingsraad en de instellingen die op ons terrein gevestigd zijn. Iedereen vond het een goed idee en gaf aan met ons mee te doen. Dat was een heel belangrijke stap.”

“Begin 2016 namen we het besluit rookvrij te willen worden. We hebben het voorzichtig en stapsgewijs opgepakt. In september van dat jaar kwamen we ermee naar buiten, op een bijeenkomst waar ook de Leeuwarder Courant aanwezig was. Dat gaf veel publiciteit! Het ziekenhuis werd eerst rookvrij voor medewerkers. Dat was op 1 januari 2017. We organiseerden bijeenkomsten en boden (financiële) steun bij het stoppen met roken. Deze steun bleek, tot onze verbazing, geen vraag naar. Heel mooi is dat op een aantal afdelingen collega’s het initiatief namen om gezamenlijk te stoppen. Voor patiënten waren er in 2017 nog twee rookruimtes, in de buurt van de ingangen. Vanaf 1 januari 2018 is het ziekenhuis helemaal rookvrij. Dit heeft impact op veel mensen. Het beïnvloedt niet alleen medewerkers en patiënten, ook de schoonmakers, het onderhoudspersoneel en de toeleveranciers roken niet meer op het terrein van het MCL.”

“Vroeger konden patiënten naar buiten om te roken. Nu kan dat niet meer, dat is best een stap. Artsen bespreken het roken meer in de spreekkamer. Ook is er een verpleegkundige aangesteld die als rookconsulent patiënten en afdelingen helpt bij problemen die ontstaan door het nieuwe rookvrij beleid. Patiënten die veel moeite hebben bieden we nicotine preparaten aan. Het aantal nicotinepleisters dat we verstrekken is enorm toegenomen. Patiënten zijn dus bereid om het ziekenhuis rookvrij te houden en maken gebruik van de alternatieven die we aanbieden. Er is geen daling in het aantal patiënten.”

“Medewerkers die willen roken lopen netjes het terrein af en roken daar in hun eigen tijd en in hun eigen kleding. Dat geeft geen problemen. Door de grote rookvrij borden is het voor toeleveranciers en bezoekers duidelijk dat we rookvrij zijn. Het ziekenhuis grenst aan een kant aan een straat met huizen. Deze bewoners voelden zich bekeken door de rokers die opeens voor hun deur stonden. De medewerkers die dat betrof zijn aangesproken en aangeschreven en dat heeft gewerkt. Een ander punt was dat op bepaalde plekken veel sigaretten kwamen te liggen. Op die plekken hebben we peukendovers neergezet. De overlast is hierdoor verminderd.”

“We hebben medewerkers gevraagd om mensen die toch op ons terrein roken daarop aan te spreken met ‘Weet u dat het hele MCL terrein rookvrij is?’. Daarbij verliezen we de menselijke maat niet uit het oog. Mooi is dat bezoekers elkaar ook aanspreken. Ik zou graag zeggen dat er helemaal niet meer gerookt wordt, maar dat is niet zo. Het gaat wel steeds beter en het heeft natuurlijk tijd nodig. Over een paar jaar zal het heel ongebruikelijk zijn om in Nederland te roken bij een ziekenhuis.”

Grote struikelblokken zijn er niet geweest. Frits vertelt: “Gesprekken voeren met betrokkenen kost veel tijd, maar is niet zo ingewikkeld. Ook handhaving, waar collega ziekenhuizen nog weleens tegenop zien, is in de praktijk goed te doen. De extra overlast voor de buren, met inkijk en veel peuken op straat, was een struikelblok, maar dat hebben we gelukkig goed kunnen oplossen. Als je de invoering doet met zorg en een goede aanpak, dan kan er weinig misgaan. We hebben geen grote problemen gehad.”

Het MCL heeft een bronzen en een zilveren certificaat gekregen van het Global Network of Tobacco Free Healthcare. “Dat is een heel leuke blijk van waardering en we zijn er best trots op dat we het op dit gebied kennelijk goed doen. Maar het belangrijkste is dat we ons steentje bijdragen aan de Rookvrije Generatie. Daar gaat het om.”

“Het blijft nodig om te vertellen dat je rookvrij bent. De bordjes ‘rookvrij terrein’ blijven hangen want die maken veel duidelijk. Wij hebben een commissie rookvrij beleid waarin we de eventuele problemen kunnen bespreken. Dat is heel handig en dat blijven we de komende tijd ook nog doen. Onze ambitie is om onze steen bij te dragen aan de Rookvrije Generatie. Dat doen we met alles wat in onze macht ligt. Als wij mensen of organisaties kunnen helpen om rookvrij te worden dan doen we dat heel graag. We delen graag onze ervaringen.”

Welke tips heeft Frits voor andere zorginstellingen die rookvrij willen worden? Zijn eerste antwoord is kort: gewoon doen, draagvlak creëren en goed organiseren. Daarnaast heeft Frits als tips:

• Zorg dat als je tegen de media zegt dat je rookvrij bent, het terrein daadwerkelijk uitstraalt dat het rookvrij is. Dus dat de rookvoorzieningen van het terrein weg zijn en de rookvrij bordjes hangen. Wij hadden in eerste instantie eigen borden gemaakt. Kortgeleden zijn die vervangen door borden van de Rookvrije Generatie. Het is veel handiger om die borden te gebruiken, ze zijn heel herkenbaar voor bezoekers. Daarbij is het aan te raden om een toonaangevend persoon als woordvoerder te vragen. Dat was bij ons initiatiefnemer Hiltje de Graaf. Als oncoloog kon zij heel overtuigend vertellen waarom een rookvrij ziekenhuisterrein zo belangrijk is. Mensen geloven eerder de dokter dan een ander.
• Faseer het rookvrij worden; eerst medewerkers, dan patiënten en bezoekers. Hiermee creëer je een gewenningsperiode voor medewerkers, zodat zij het goede voorbeeld geven op het ziekenhuis dat het ziekenhuis helemaal rookvrij wordt.

“Ik heb van heel dichtbij de nare gevolgen van roken meegemaakt” vertelt Frits. “Hoe meer ik als communicatieadviseur met dit traject bezig ben, hoe meer ik ga inzien hoe belangrijk het is dat zorginstellingen, maar ook bijvoorbeeld scholen, zich inzetten voor het rookvrij worden van de omgeving en het bewerkstelligen van een Rookvrije Generatie. Ik zet me hier echt met volle overtuiging voor in.”